اشتراکات طرفداران استبداد
این روزها چه در دل حکومت و چه در بیرون آن، شباهتهای زیادی میان طرفداران استبداد دیده میشود. در ظاهر ممکن است اختلافات زیادی داشته باشند، اما در عمق، به همان منطق اقتدارگرا و ضددموکراتیک پایبندند.
۱. توهم توطئه
توهم توطئه ابزار دائمی طرفداران استبداد است. با این حربه نقش و عاملیت مردم حذف میشود و تغییر اجتماعی غیرممکن جلوه میکند.
پیامد آن که جامعه منفعل میشود و حکومتهای استبدادی از این انفعال برای استمرار سلطه استفاده میکنند.
در مقابل مخالفان اقتدارگرای حکومت نیاز دارند به نمایش آن که هر تغییری در صد ساله اخیر را دیگران، قدرتهای جهانی در ایران شکل دادهاند، تا هم گذشته را توجیه کنند و هم در امروز مردم را به امید ناجی که قدرتهای خارجی برایشان میآورد توجیه کنند.
۲. مخالفت با بهبود حتی جزئی اقتدارگرایان چه موافق و چه مخالف حکومت باشند، از هرگونه بهبود حتی سطحی دلخور میشوند.
موافقان حکومت: آن را تضعیف اقتدار میدانند.
مخالفان استبدادی: آن را ابزاری برای بقای نظام و سوپاپ اطمینان میبینند نه در مسیر پیروزی مردم و عقب نشینی حکومت.
پیامد آن که اصلاحات کوچک که میتوانند فرصتی برای رشد جامعه مدنی باشند، تخریب یا بیارزش جلوه داده میشوند.
۳. استفاده ابزاری از جنگ و تحریم
داخل حکومت: تحریم و جنگ را «اقتدار ملی» معرفی میکنند و از رانتهای کلان کاسبی تحریم و جنگ بهرهمند میشوند.
خارج از حکومت: تحریم و جنگ را فرصتی برای تضعیف نظام و رسیدن سریعتر خود به قدرت از طریق قدرتهای خارجی میدانند.
پیامد آن که در هر دو حالت، هزینهها بر دوش مردم است و رنج عمومی ابزار مشروعیت، منافع، یا ابزار قدرت میشود.
۴. دشمنی با جامعه مدنی و نهادهای مستقل
اقتدارگرایان چه در اپوزیسیون و چه در حاکمیت، از قدرت جامعه مدنی، اتحادیهها، انجمنهای صنفی، و تشکلهای اجتماعی هراس دارند.
پیامد آن که به جای تقویت شبکههای مردمی، همواره در پی حذف، کنترل یا بیاعتبار کردن و حمله به آنها هستند.
۵. عدم تحمل نقد و آزادی بیان
یکی از نشانههای مشترک استبداد، ناتوانی در شنیدن نقد و عدم تحمل دگراندیشان است. برچسبزنی، حذف و تخریب منتقدان در هر دو سوی طیف اقتدارگرا دیده میشود.
۶. رهبرپرستی و شخصمحوری
اقتدارگرایان به جای تقویت ساختارهای دموکراتیک، چشمانتظار یک «رهبر و در مواردی ناجی» هستند. این رویکرد راه را بر مدیریت افقی، شفافیت و مشارکت جمعی میبندد.
۷. سوءاستفاده از مفاهیم حقوق بشری
بسته به شرایط، گاهی اقتدارگرایان شعار «حقوق بشر» یا «عدالت» سر میدهند، اما در برابر نقض همان اصول توسط خود یا متحدانشان سکوت میکنند. در اقتدارگرایان حکومتی حقوق بشر را برای غزه و لبنان و در ضد حکومتی معمولا تنها بر علیه همرایان خود میبینند و نسبت به رنج دیگران بجز به صورت فرصت طلبانه عملا بیتوجه هستند.
جمعبندی
طرفداران استبداد، درون و بیرون حکومت، در یک نقطه مشترکاند: ترس از جامعه و عاملیت مردم. آنان یا با توطئهسازی، یا با تقدیس خشونت، یا با تضعیف نهادهای مدنی، تلاش میکنند مردم را ناتوان و بیاثر نشان دهند. اما راه مقابله، بازسازی اعتماد اجتماعی، تقویت شبکههای مدنی، و گسترش مدیریت افقی و دموکراتیک است.